Yazar: Marcus Byrne, Witwatersrand Üniversitesi, Hayvan Bilimi ve Böcek Bilimi Profesörü
Bok Böceklerinin Boku Beş Farklı Kullanımı adlı makalemizi severek okuyacağınızı umuyoruz.
Bok böceği davranışı, binlerce yıldır yanlışlıkla söz konusu kın kanatlıların sadece erkeklerden çoğaldıklarına inanan eski Mısırlılar dahil insanları büyülüyor. Ama Mısırlıların kın kanatlıların dışkı topaklarını yuvarlamalarının Güneş’ten etkilendiği şeklindeki gözlemleri doğrudur ve hayvan davranışının ilk kayıtlı açıklamaları olabilirler.
Bok böcekleri, dinazorların azalıp memelilerin (ve dışkılarının) çoğaldığı en az 65 milyon yıl önce evrim geçirdiler. Dünya çapında daha çok karasal omurgalıların dışkılarıyla beslendikleri tropikal kuşakta kümelenen 6.000 civarında türü bulunur.
Bok böcekleri, ondan beri gezegeni temizliyorlar. Ama onlar, dünyada tüm bu boklarla ne yaparlar? Burada onların en ilginç 5 tanesi yer alıyor.
Onu Ye
Kaba ve saldırgan ama doğru. Bok böcekleri, bok yerler. Ama onlar, büyük parçaları seçen ve dışkıda azotun çoğunun bulunabileceği 2-70 mikron (milimetrenin binde biri) büyüklüğündeki en ufak taneciklerine yoğunlaşan titiz yiyicilerdir.
Tüm canlı varlıklar, kas gibi proteinleri yapmak için azota ihtiyaç duyarlar. Bok böcekleri ise kendininkileri dışkıdan edinirler. Bok böcekleri, bok yiyerek onu yapan otçul hayvanın bağırsak duvarının hücrelerini seçiyor olabilirler. Bunlar, proteince zengin azot kaynaklarıdırlar.
Son çalışmalar, insanlardaki çok şişmanlık (obezite) ile şeker hastalığının özel bağırsak bakteri floramızla bağlantılı olabileceğini gösteriyor. Bok böcekleri, dışkının zor ögelerini sindirmelerine yardımcı olmaları için bağırsak bakteri floralarından yararlanıyor olabilirler.
(Sadece Azınlığı Yapsa da) Onu Yuvarla
Bok böceklerinin % 90’ı, doğrudan dışkı katmanının altında tünel açar ve içerisine yumurta bıraktıkları kuluçka topaklarına bir yer altı yuvası yaparlar. Maddeye bakınmaya hazırlıklı değilseniz onları asla görmezsiniz.
Diğer yandan, yuvarlayıcılar, ödüllerini toprak yüzeyinde taşırlar. Onlar, topaklarını çalabilecek rakiplerinden uzak düz bir yolu tutmak için Güneş ya da Ay gibi göksel işaretleri kullanırlar.
Göksel pusulası olarak Samanyolu’nun yıldızlarını nasıl kullandıkları ve böylece dışkı naklinde gece yarısı pazarına egemen olmalarına olanak sağladıkları gösterilen bir bok böceği türü vardır.
Paketlenmiş Öğle Yemeği Yap
Dışkı topağının bok böceği kurtçuğu için temsil ettiği şey budur. Her bir dışkı topağı içerisindeki tek bir yumurtadan çıktıktan sonra, kurtçuk, topağın içinin çevresindeki yolunu yer.
Bu dışkı, kaba ve gevrektir. Bu yüzden, kurtçukların ağızlarında erginlerinde bulunmayan çiğneyici yapılar vardır. Yiyebildikleri veya ıskartaya çıkarabildikleri şeyleri de seçme lüksleri yoktur. Bu nedenle, defalarca her şeyi yerler. O bakımdan, onların bağırsak bakteri floraları, anne ve babalarınınkilerden farklıdırlar ve konak kurtçukla karşılıklı bir yararlı ilişki içerisinde yaşayan ortakyaşar mikroorganizmaları içerebilirler.
Bu, kurtçukların aksi takdirde sindirimi güç selülozdaki şekerlere erişimini sağlamasının yanında, hava yuvarından (atmosfer) azotu bağlamalarını bile temin edebilir.
Kız Arkadaşlarına Kur Yap
Tüm gereken küçük bir dışkı topağıdır. Küçük bir tünelin tabanına dışkıyı koyun, daha sonra kıçınızı dışarı çıkardığınız girişine çekilin ve çekici bir ödül verdiğiniz yakındaki dişi kın kanatlı eşleri uyaran bir çekimon (feromon: hayvanların karşı cinsi çekmek için salgıladığı hormon) salgılayın. Bu, cinsel iyiliklerin karşılığıdır.
Çekimonlar, bedenden ayrılan ve sık sık cinsel çekicilik ile ilişkilendirilen kimyevi ulaklardır.
Ama bazen erkekler aldatırlar. Tünel açarlar, saf dişiyi ayartmak üzere amuda kalkma aldatmacası yaparlar ve böylece ayak oyunlarına yenildikten sonra ona altı ayaklı örnekleri dahi olsalar erkeklere güvenilmemesi gerektiğini öğretirler.
Üstünde Üşü
Kalahari Çölü’ndeki sıcak bir günde, toprak yüzeyinin sıcaklığı 60°C’ye ulaşabilir ve bu da vücut hararetini denetleyemeyen herhangi bir hayvan için ölüm demektir.
Bok böcekleri küçüktürler ve bu yüzden ısıl süredurumları (atalet) da öyledir. Sonuç olarak, çok hızlı biçimde kızarlar. Yanan öğlen güneşinde topaklarını yuvarlarken aşırı ısınmadan kaçınmak için, kum boyunca aceleyle gölge aramaya gitmeden önce geçici olarak serinlemek amacıyla topağın üstüne tırmanırlar. Onlara buzdolabında donmuş topakları vermek, topağın üzerine dönmeden önce onları daha ileri yuvarlamalarına olanak sağlar.
Hararetli topakların ise ters etkileri vardır. Ayrıca, yalıtkan silikon ayakkabılar vermek, onların yüksek sıcaklıklara daha uzun süre katlanmalarına olanak tanır. Bu da dışkı topağının sıcaklığa karşı ısıl bir sığınak olarak kullanıldığını gösterir.
Her bir örnek, evrimin, tek bir, görünüşte tuhaf dışkı yeme davranışını her biri hayvanın sağ kalmasını artıran aynı maddenin farklı rollerle daha karmaşık kullanımına nasıl dönüştürdüğünü gösteriyor. Bu ise çiftleşme armağanları ile ısıl sığınaklar arasında değişiyor.
Kazara bu yeni davranışları keşfeden o böceklerin daha fazla yavruları oldu ve biraz farklı genlerini ve davranışlarını gelecek nesle taşıdılar. Onların gıda zincirinin arka ucunda başarılı bir yaşam biçimine evrimsel bir uyum olarak yerleşmeleri böyle gerçekleşti.
Kaynak: https://theconversation.com/five-things-dung-beetles-do-with-a-piece-of-poo-47367
Çeviren: Yalçın Ceylanoğlu
HER HAKKI MAHFUZDUR.